17 Φεβρουαρίου 1914: ημέρα ανακήρυξης της Αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου

Όταν ένας του Έθνους δε θέλει να χαθή το Έθνος, πως μπορεί το Έθνος να χαθή; Αφού εγώ δεν το θέλω, πως μπορεί να χαθή η Πατρίδα μου; (Ίων Δραγούμης “Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα”)

Τα ιδανικά δεν είναι ποτέ καινούρια, δεν ανακαλύπτονται ξαφνικά. Τα ιδανικά είναι διαχρονικά και πανανθρώπινα. Κάθε εποχή τα ανακαλύπτει εκ νέου και τους δίνει το δικό της ξεχωριστό περιεχόμενο. Στις 17 Φεβρουαρίου 1914, οι Βορειοηπειρώτες έλαβαν την ιστορική απόφαση να αποτινάξουν από πάνω τους τον ζυγό, να αγωνιστούν και να πεθάνουν, αν χρειαστεί για το ύψιστο ιδανικό της ελευθερίας.

Στις 9 Φεβρουαρίου ο Συνταγματάρχης Σπυρομήλιος υψώνει πρώτος στη Χειμάρρα τη σημαία του Αυτονομιακού Αγώνα.

Στις 13 Φεβρουαρίου η Πανηπειρωτική Συντακτική Συνέλευση αποφασίζει την έναρξη του αυτονομιακού αγώνα και την επομένη, συγκροτείται στο Αργυρόκαστρο η Κυβέρνηση της Αυτονόμου Ηπείρου με Πρόεδρο τον Γεώργιο Χρ. Ζωγράφο και μέλη της τον Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, τον Κορυτσάς Γερμανό, τον Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα, τον Αλέξανδρο Καραπάνο, τον Ιωάννη Παρμενίδη και τον Δημήτριο Δούλη.

Στις 17 Φεβρουαρίου, στις 4 το απόγευμα, πάνω από 2000 Ιερολοχίτες, έχοντας επί κεφαλής τον Πρόεδρο Γεώργιο Ζωγράφο και τα μέλη της Κυβερνήσεως, κήρυξαν επίσημα την αυτονομία ολόκληρης της Βορείου Ηπείρου.

Την επομένη, στις 18 Φεβρουαρίου, η Κυβέρνηση της αυτόνομης Ηπείρου κυκλοφορεί μια προκήρυξη, με την οποία προσκαλεί όλους τους Ηπειρώτες να δώσουν το παρόν στον μεγάλο αγώνα. Λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Φεβρουαρίου, βγαίνει το διάταγμα της επιστρατεύσεως που καλεί στα όπλα όλους τους μάχιμους, από 18 μέχρι και 40 χρόνων. Ημέρα επιστράτευσης ορίστηκε η 1η Μαρτίου. Φτάνει η μέρα της επιστράτευσης και το Αργυρόκαστρο, όπως κι άλλες πόλεις, γεμίζουν από Ιερολοχίτες, που ολοπρόθυμα είναι αποφασισμένοι να δώσουν το αίμα τους για τη λευτεριά της πατρίδας τους. Μήνες τώρα ζούσαν μ’ αυτό το όνειρο. Και, να, που ’φτασε η ώρα να ριχτούν στη μάχη.

Οι Βορειοηπειρώτες αγωνίστηκαν μόνοι τους απέναντι σε όλους: αγωνίστηκαν εναντίον των Αλβανών, εναντίον των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων της Ιταλίας και της Αυστρο-Ουγγαρίας, εναντίον της εχθρότητας της ίδιας της Ελληνικής Κυβέρνησης. Αγωνίστηκαν και νίκησαν. Νίκησαν στο πεδίο των μαχών, νίκησαν αγωνιζόμενοι ανδρεία, αγωνιζόμενοι με πίστη στο δίκαιο του αγώνα τους, αγωνιζόμενοι για αυτό που τους έλειπε, για μια Πατρίδα.

Στις 24 Απριλίου με παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων υπογράφεται ανακωχή μεταξύ των εμπόλεμων μερών.

Στις 17 Μαΐου υπογράφεται το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας από τις Μεγάλες Δυνάμεις, την Αλβανία και τους εκπροσώπους της κυβέρνησης της Αυτονόμου Ηπείρου. Με βάση το Πρωτόκολλο:

• η Βόρειος Ήπειρος αναγνωρίζεται ως Αυτόνομη Πολιτεία στα πλαίσια του αλβανικού κράτους.
• αποστέλλει βουλευτές στο αλβανικό κοινοβούλιο.
• η ελληνική καθίσταται επίσημη γλώσσα της Βορείου Ηπείρου (στη διοίκηση και τα σχολεία), ενώ η αλβανική θα διδάσκεται προαιρετικά.
• η Βόρειος Ήπειρος θα διατηρεί δική της χωροφυλακή και δικά της δικαστήρια.

Δυστυχώς, οι συγκυρίες και τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς και η αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης να κατοχυρώσει τα δικαιώματα των Βορειοηπειρωτών οδήγησαν στην οριστική προσάρτηση της Βορείου Ηπείρου στο κατασκευασμένο από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, βαλκανικό προτεκτοράτο τους, την Αλβανία, αφήνοντας τους αγώνες των Βορειοηπειρωτών ιστορικά αδικαίωτους. Οι αγώνες όμως, όπως και οι άνθρωποι, δεν πεθαίνουν παρά μόνο όταν λησμονηθούν. Έτσι και ο αγώνας των προγόνων μας για ελευθερία δεν έχει σβήσει και ούτε πρόκειται να σβήσει αφού εμείς θυμόμαστε, τιμούμε και συνεχίζουμε τον αγώνα τους για ελευθερία:

Μ’ από κάτω απ’ τη σκιά της
όποιος έμαθε να ζει
ξέρει πως και να πεθάνει
πριν την αποχωρισθεί. 

www. neb.gr