Η κρίσιμη ευκαιρία της κρίσεως – Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας, Αναστασίου.

Κυρίαρχο θέμα, τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα, είναι η οικονομική κρίση η οποία συνοδεύεται συνήθως από κατήφεια, μελαγχολία και απαισιοδοξία. Εν τούτοις, η κρίση είναι δυνατόν να γίνει αποφασιστική ευκαιρία για να ανακαλύψουμε θαμμένους θησαυρούς αξιών του γένους μας, που μπορούν να μας οδηγήσουν σε νέα ανοδική πορεία. Γι’ αυτό όμως, απαιτείται προ πάντων σοβαρή αυτοκριτική. Δυστυχώς, η σημασία της λέξεως κρίση έχει φθαρεί. Και αντί να οδηγεί στην έντιμη αναγνώριση των δικών μας λαθών, χρησιμοποιείται για να τονίσει τα λάθη άλλων.

Μαζί με τις αναμφισβήτητες ευθύνες της πολιτικο-οικονομικής ηγεσίας, επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε τα λάθη που κάναμε ως λαός. Επίσης, τα προσωπικά μας λάθη. Ασφαλώς, δεν είναι αλήθεια ότι όλοι, συλλήβδην, έχουν τις ίδιες ευθύνες. Μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού είναι θύμα και δεν έχει ωφεληθεί από την ευημερία με χρήματα δανεικά. Όμως, αν ψάξουμε με διεισδυτική ματιά, οι περισσότεροι θα ανακαλύψουμε και ατομικά σφάλματα και παραλείψεις: περιπτώσεις όπου δεν αντισταθήκαμε στη διάχυτη ασυδοσία και την κραυγαλέα παραβατικότητα.

Η αυτοκριτική όμως αυτή δεν φθάνει. Χρειάζεται μετάνοια. Για πολλούς, η λέξη ηχεί πολύ “θρησκευτική”, παρωχημένη. Εν τούτοις, παραμένει διαχρονικά επίκαιρη και επαναστατική –από τότε που την ανέδειξε πυρήνα του ευαγγελίου Του ο Χριστός μας. “Μετανοείτε” –αλλάξετε νου, συμπεριφορά, τρόπο με τον οποίο αντικρίζετε τη ζωή. Μόνο με αλλαγή νου και καρδιάς μπορούμε να σταματήσουμε συνήθειες και πάθη που αρρωσταίνουν την κοινωνία μας: το ψέμα στις ποικίλες εκδοχές του, την άμεση ή έμμεση κλοπή και υπεξαίρεση, τη χλιδή, τη φιλαυτία, την έλλειψη μέτρου, τις μικροαπάτες, τη μικρή ή μεγάλη φοροδιαφυγή, που κατάντησαν να θεωρούνται “αναγκαίο κακό” ή, κυνικότερα, “αναγκαία για το καλό μας”.

Και ακόμη, καιρός να αναλογισθούμε ότι αδιαφορήσαμε για την ορθή αγωγή των παιδιών και των νέων μας, αφού δεν προσφέραμε το σωστό παράδειγμα. Στη θέση της ουσιαστικής παιδείας, επιβλήθηκαν η χρήση της τεχνολογίας και η απομνημόνευση γνώσεων. Η φράση του Έλιοτ ηχεί αποκαλυπτική. “Που είναι η σοφία, που χάσαμε στη γνώση; Που είναι η γνώση, που χάσαμε στην πληροφόρηση:”. Τα περισσότερα ΜΜΕ, με βασικό κριτήριο το χρηματικό κέρδος, συναγωνίσθηκαν να προβάλουν αρνητικά πρότυπα. Αποσιώπησαν –οσάκις δεν ειρωνεύθηκαν– την τιμιότητα, την εγκράτεια, την υπομονή, την αυτοθυσία. Αυτά, φανερά ἤ υποσυνείδητα, θεωρήθηκαν πολύ θρησκευτικά, κατάλληλα για άλλες εποχές και όχι για την εποχή του υπαρκτού καπιταλισμού, που λατρεύει τον πλούτο, την ηδονή, τη δύναμη, τη φαινομενική επιτυχία.

Συνοπτικά, η οικονομική μας κρίση είναι αποτέλεσμα της κάμψεως των ηθικών και πνευματικών αξιών. Ιδιαίτερα, έχει λησμονηθεί ότι αυτές οι πνευματικές αξίες στον τόπο μας βλάστησαν από την καλλιέργεια μιας Ορθόδοξης χριστιανικής παραδόσεως. Ο Ντοστογιέφσκυ το είχε επισημάνει: “Εάν δεν υπάρχει Θεός, όλα επιτρέπονται”. Αυτή την Ορθόδοξη πίστη ορισμένοι κύκλοι την “σνόμπαραν”. Ζήτησαν να ξεριζώσουν το ήθος της, κρατώντας μόνο μερικά εξωτερικά “θρησκευτικά έθιμα”. Και κυνικά πρόσθεσαν: “Κι αν ακόμη υπάρχει Θεός, για μας όλα σχεδόν επιτρέπονται”.

Μ’ όλα ταύτα, η κρίση που μας ταλαιπωρεί δεν είναι, ευτυχώς, “κατάρα”. Αποτελεί μία ιδιαίτερη ευκαιρία να ξαναβρούμε τον βαθύτερο, τον καλύτερο εαυτό μας. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που ο ελληνικός λαός περνάει κρίση. Αρκεί να θυμηθούμε τα όσα περάσαμε στο παρελθόν: το ξερίζωμα από τη Μικρά Ασία, τους παγκόσμιους πολέμους, την κατοχή και τα επακόλουθά της. Στη διάρκειά τους αναδύθηκαν σπάνιες αρετές, κρυμμένες στην καρδιά του λαού μας: η αντοχή, το φιλότιμο, η γενναιότητα, η εμπιστοσύνη στον Θεό, η ομοψυχία, η αλληλεγγύη, η αισιοδοξία, το χιούμορ, το χαμόγελο. Και με αυτές ξεπεράσθηκαν γνωστές και άγνωστες αντιξοότητες. Αυτά και σήμερα αποτελούν πολύτιμα αντισώματα στις λιποθυμικές τάσεις του κοινωνικού μας σώματος.

Άλλοι, αρμόδιοι στα οικονομικά και την πολιτική, έχουν επισημάνει τρόπους διεξόδου από τη δοκιμασία. Προσωπικά πιστεύω ότι, για να ξεπερασθεί ουσιαστικά η γενικότερη ηθική και πνευματική κρίση που ήρθε στο φως, απαιτείται κυρίως να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψεως και συμπεριφοράς, με οδηγό τις αιώνιες χριστιανικές αρχές: την πίστη, την ελπίδα, την αγάπη. Και “η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον” (Α΄ Ιω. 4:18). Η γενικότερη ανάκαμψη θα ακολουθήσει.