Τα Βαλκάνια διολισθαίνουν σε σοβινιστική-λαϊκιστική παλινδρόμηση.

Η κρυφή γοητεία του εθνικισμού

Είκοσι και πλέον χρόνια μετά την πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα κατόρθωσε το ακατόρθωτο: με τις προκλητικές του δηλώσεις περί Μεγάλης Αλβανίας μετέτρεψε τους πανηγυρικούς εορτασμούς για την εκατονταετηρίδα της ανεξαρτησίας της χώρας του σε πεδίο ψυχροπολεμικής επιδείνωσης των σχέσεων των Τιράνων με την Ελλάδα αλλά και με την ΠΓΔΜ.

Στην επικίνδυνη ατραπό στην οποία διολίσθησε δεν είναι βέβαια μόνος του, καθώς η κυβέρνηση Γκρούεφσκι στη γειτονική ΠΓΔΜ τον συναγωνίζεται επάξια σε σοβινιστική ρητορική. Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε σε μια συνολική σοβινιστική-λαϊκιστική παλινδρόμηση των κυβερνήσεων στα Δυτικά Βαλκάνια, η οποία δεν δικαιολογείται μόνο από προεκλογικές σκοπιμότητες.

Η απομάκρυνση της ευρωπαϊκής προοπτικής
Τα Βαλκάνια δεν αξίζουν ούτε τα κόκαλα ενός Πομερανού γρεναδιέρου, είχε αποφανθεί απαξιωτικά την εποχή του Ρωσοτουρκικού Πολέμου το 1876-1877 ο σιδηρούς καγκελάριος Μπίσμαρκ, και δυστυχώς η ίδια διαπίστωση ισχύει και σήμερα. Στη σκιά της κρίσης στην Ευρωζώνη, η περαιτέρω διεύρυνση της Ε.Ε. παραπέμπεται σε μη ορατό χρονικό ορίζοντα, ενώ η υποβάθμιση της Διατλαντικής Σχέσης από τη μετωπική σύγκρουση ΗΠΑ-Γερμανίας έχει υποβαθμίσει την αξία της ένταξης στο ΝΑΤΟ ως προθαλάμου για την πλήρη και ισότιμη ένταξη στην Ε.Ε.
Η σκληρή αλήθεια είναι γνωστή σε όλους τους ενδιαφερόμενους: η Κροατία θα κλείσει τον κύκλο της διεύρυνσης, με την εν εξελίξει συνολική ευρωπαϊκή κρίση να μην επιτρέπει προβλέψεις για το πότε αυτός θα ξανανοίξει.
Ακόμα χειρότερα, η προοπτική μετατροπής της Ευρωζώνης σε σκληρό πυρήνα της πολιτικής ένωσης σημαίνει de facto υποβάθμιση-περιθωριοποίηση των χωρών-μελών της Ε.Ε. που δεν έχουν προσχωρήσει στην ΟΝΕ. Έτσι, στα Βαλκάνια, δίπλα στη γεωπολιτική μαύρη τρύπα των Δυτικών Βαλκανίων θα έρθουν να προστεθούν η Βουλγαρία και η Ρουμανία, ως μέλη μιας δεύτερης ευρωπαϊκής ταχύτητας.

Αδιέξοδος αλυτρωτισμός
Τα παραπάνω αθροιστικά εξηγούν την παλινδρόμηση στον αδιέξοδο αλυτρωτισμό-σοβινισμό τόσο στα Τίρανα όσο και στα Σκόπια, αλλά και σε άλλες βαλκανικές χώρες αύριο και μεθαύριο.
Η προσδοκία της πλήρους και ισότιμης ευρωπαϊκής ένταξης από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά, και κυρίως μετά την ιστορική απόφαση της συνόδου κορυφής της Κοπεγχάγης το Δεκέμβριο του 2002 για ένταξη δέκα νέων χωρών, είχε δώσει μια ορατή προοπτική και είχε φωτίσει τον εθνικισμό-αλυτρωτισμό ως επικίνδυνο αναχρονισμό.
Το παράδειγμα της Κεντρικής Ευρώπης ήταν εξόχως διδακτικό: με την πλήρη ένταξη, την προοπτική του κοινού νομίσματος αλλά και της επέκτασης της ζώνης Σένγκεν διορθώνονταν de facto οι παρενέργειες της διαίρεσης-κατάτμησης της περιοχής σε μικρά εθνικά κράτη.
Τα σύνορα που στήθηκαν ανάμεσα στην Τσεχία και τη Σλοβακία έσβησαν ξανά, ενώ η ιστορική διαμάχη ανάμεσα στη Βουδαπέστη και την Μπρατισλάβα για το καθεστώς της ουγγρικής μειονότητας στη Σλοβακία μπήκε σε νέο πλαίσιο.

Πολλαπλές εστίες
Δυστυχώς, για τα Δυτικά Βαλκάνια οι εστίες εθνικιστικής έντασης και ανάφλεξης δεν αφορούν μόνο το αλβανικό πρόβλημα στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ούτε τον παραληρηματικό αλυτρωτισμό των Σλαβομακεδόνων στα Σκόπια:
Η Σερβία είναι μια πυριτιδαποθήκη μειονοτικών εκκρεμοτήτων, με τους μουσουλμάνους στο Σαντζάκ και τους Ούγγρους στη Βοϊβοδίνα να αποτελούν τα κυριότερα μέτωπα.
Αν το Βελιγράδι πιεστεί από τον εντός συνόρων μειονοτικό αλυτρωτισμό, είναι βέβαιο ότι θα ενεργοποιήσει τον αποσχιστικό εθνικισμό της Σερβικής Δημοκρατίας στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο.
Αν διασπαστεί η ούτως ή άλλως προσχηματική ενιαία κρατική υπόσταση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, θα τεθεί σε δεινή δοκιμασία η συμβίωση Κροατών και μουσουλμάνων, με τους πρώτους να βλέπουν στην ένωση με την Κροατία ευρωπαϊκή κατοχύρωση και τους δεύτερους να εξαναγκάζονται να παραμείνουν σε ένα αμιγώς μουσουλμανικό κράτος στην καρδιά των Βαλκανίων.
Επιπλέον, αν η πόρτα της Ε.Ε. κλείσει οριστικά για την ΠΓΔΜ, θα πριμοδοτηθούν ταυτόχρονα τόσο ο αλβανικός εθνικισμός όσο και ο προσανατολισμός ισχυρής μερίδας Σλαβομακεδόνων προς την εντός Ε.Ε. Βουλγαρία, με κίνητρο όχι τη γλωσσική-πολιτισμική συνάφεια, αλλά την ευρωπαϊκή ταυτότητα και το ευρωπαϊκό διαβατήριο.

Σε τροχιά αποσταθεροποίησης
Η περιθωριοποίηση των Δυτικών Βαλκανίων, η υποτίμηση της όποιας αξίας τους από τις Μεγάλες Δυνάμεις, είναι εξίσου αποσταθεροποιητική και επικίνδυνη με τον σκληρό ανταγωνισμό των τότε Μεγάλων Δυνάμεων για εγκαθίδρυση επιρροής από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι και την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.
Τα Δυτικά Βαλκάνια, και ιδιαίτερα το τρίγωνο συνοριακής επαφής Αλβανίας-Μαυροβουνίου-Κοσσυφοπεδίου, είναι σήμερα παράδεισος για το οργανωμένο έγκλημα, από τη διακίνηση ναρκωτικών μέχρι κάθε είδους λαθρεμπόριο.
Η εσωστρέφεια της Ε.Ε. είναι μία επικίνδυνη επιλογή για τα ίδια τα ζωτικά της συμφέροντα, καθώς η περιθωριοποίηση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την αστάθεια που εισπράττει, αλλά το σύνολο των εταίρων μας. Ο συνδυασμός μιας κοινωνικής ανάφλεξης και πολιτικής αποσταθεροποίησης στο Νότο της Ευρωζώνης μαζί με ένα νέο κύμα εθνικιστικής υστερίας στα Βαλκάνια θα είναι μια αποσταθεροποιητική παράμετρος για τη Γηραιά Ήπειρο, βαρύνουσα περισσότερο και από τη δημοσιονομική κρίση.
Είκοσι χρόνια πριν, στο βαθμό των δυνατοτήτων τους, γειτονικές των Βαλκανίων ευρωπαϊκές χώρες διεκδικούσαν την κατοχύρωση των περιφερειακών τους συμφερόντων, και παρά τους μεταξύ τους ανταγωνισμούς, προωθούσαν εκ των πραγμάτων συνολική περιφερειακή σταθεροποίηση.
Σήμερα η δυνατότητα άσκησης βαλκανικής πολιτικής με σταθεροποιητικό αντίκρισμα είναι πολύ πιο περιορισμένη, τόσο για την Ιταλία όσο και για την Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο, ούτε συμπτωματικό, ότι η μόνη εμφανής δραστηριοποίηση είναι η προσπάθεια των Ερντογάν - Νταβούτογλου να προβάλουν σαν προστάτες όχι μόνο των τουρκογενών-τουρκόφωνων μειονοτήτων αλλά όλων των μουσουλμάνων της περιοχής συνολικά.
Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική: έναν αιώνα μετά την κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στο ευρωπαϊκό έδαφος, στην Αλβανία, στην ΠΓΔΜ, αλλά και σε άλλες χώρες, κυριαρχεί μια λαϊκιστική-σοβινιστική ρητορική που παραπέμπει περισσότερο στον 19ο αιώνα και σε καμία περίπτωση στις προκλήσεις του 21ου.
Στην περίοδο 1989-1991 όλοι στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη έβλεπαν ως απαθείς παρατηρητές να πλησιάζει η ανάφλεξη στη Γιουγκοσλαβία, χωρίς καμία άξια λόγου αποτρεπτική-σταθεροποιητική παρέμβαση. Με λιγότερο εντυπωσιακό επικοινωνιακά τρόπο, το ίδιο σκηνικό υπάρχει και σήμερα.

 http://www.citypress.gr